Việt Nam đang đối mặt với một vấn đề đáng báo động: tiêu thụ đồ uống có đường tăng chóng mặt, đe dọa sức khỏe của hàng triệu thanh thiếu niên. Mức tiêu thụ tăng vọt trong hơn một thập kỷ qua, gây ra lo ngại về tỷ lệ béo phì, tiểu đường tuýp 2 và các bệnh mãn tính khác đang gia tăng. Để giải quyết vấn đề này, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã phối hợp với Tổ chức Y tế Cộng đồng toàn cầu Vital Strategies tổ chức tọa đàm nhằm nâng cao nhận thức về tác hại của đồ uống có đường đối với giới trẻ.
Tăng trưởng chóng mặt của thị trường đồ uống có đường
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tổng lượng nước ngọt tiêu thụ tại Việt Nam đã tăng hơn 4 lần trong vòng 15 năm, từ 1,59 tỷ lít năm 2009 lên đến con số đáng báo động là 6,67 tỷ lít vào năm 2023. Sự gia tăng này đặc biệt nhanh chóng trong giai đoạn 2009-2014, đạt mức trung bình 20% mỗi năm. Điều này không chỉ phản ánh sự bùng nổ của thị trường đồ uống có đường mà còn cho thấy thói quen tiêu dùng nguy hại đang lan rộng trong cộng đồng.
Mức tiêu thụ bình quân đầu người cũng tăng mạnh tương ứng, từ 18,5 lít/người năm 2009 lên tới 66,5 lít/người năm 2023, tăng gần 350%. Thậm chí, dự báo trong giai đoạn 2023-2028, mức tiêu thụ đường dự kiến sẽ tiếp tục tăng trung bình 6,4% mỗi năm, dẫn đến tổng mức tăng 36,6%. Những con số này cho thấy một thực trạng đáng lo ngại về sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ.
Thanh thiếu niên: Đối tượng dễ bị tổn thương
Các chuyên gia nhận định rằng, thanh thiếu niên hiện nay dễ dàng tiếp cận và sử dụng đồ uống có đường ở mọi lúc, mọi nơi. Chỉ một số ít gia đình có thể kiểm soát được việc tiêu thụ đồ uống có đường của con em mình. Sự hấp dẫn của những loại đồ uống này, với hương vị đa dạng và quảng cáo rầm rộ, đã thu hút một lượng lớn thanh thiếu niên, dẫn đến tình trạng sử dụng thiếu kiểm soát.
PGS.TS Vũ Thị Thu Hiền, Trưởng Khoa Hóa sinh và chuyển hoá dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng nhấn mạnh: “Uống chỉ một lon nước ngọt mỗi ngày có thể khiến bạn nạp vào cơ thể 30-40g đường tự do – vượt xa mức khuyến nghị hằng ngày của WHO”. Đây là một lượng đường đáng kể, gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.
Tác hại khôn lường của đồ uống có đường
Việc tiêu thụ nước ngọt thường xuyên gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, cả về ngắn hạn và lâu dài. Về ngắn hạn, nó kích thích cảm giác thèm ăn, làm giảm ngưỡng no, dẫn đến việc tiêu thụ nhiều thực phẩm kém lành mạnh khác. Điều này làm giảm cơ hội tiêu thụ các thực phẩm lành mạnh và dẫn đến thay đổi hành vi ăn uống tiêu cực ở giới trẻ.
Về lâu dài, việc tiêu thụ nhiều đường tự do làm tăng nguy cơ béo phì, đái tháo đường tuýp 2, sâu răng, bệnh tim mạch và các rối loạn chuyển hóa khác. Thực trạng đáng lo ngại hơn là nhiều bạn trẻ kết hợp việc uống nước ngọt thường xuyên với lối sống ít vận động, càng làm trầm trọng thêm các tác động tiêu cực lên sức khỏe.
WHO khuyến cáo thanh thiếu niên nên hạn chế tối đa việc tiêu thụ đường, và nếu có sử dụng thì không quá 25 gam đường tự do mỗi ngày (tương đương 6 thìa cà phê). Con số này bao gồm đường đơn, đường đôi có sẵn trong mật ong, siro, nước ép trái cây và nước trái cây cô đặc, cũng như đường được bổ sung thêm vào trong quá trình sản xuất thực phẩm và chế biến món ăn.
Hạn chế tiêu thụ đường giúp kiểm soát cân nặng, phòng ngừa bệnh không lây nhiễm và hỗ trợ phát triển thể chất, tinh thần khỏe mạnh cho giới trẻ.
Giáo dục sức khỏe: Chìa khóa cho tương lai
Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, Chuyên gia Phòng chống các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm, Văn phòng WHO tại Việt Nam, khẳng định: “Giáo dục về sức khỏe cần bắt đầu càng sớm càng tốt, lý tưởng nhất là từ tuổi tiểu học”. Đây là giai đoạn hình thành những thói quen lâu dài, vì vậy việc trang bị kiến thức đúng đắn về dinh dưỡng cho trẻ em là vô cùng quan trọng.
Khi được trang bị kiến thức từ nhỏ, trẻ em sẽ dễ dàng hình thành lối sống lành mạnh và giảm sự lệ thuộc vào các sản phẩm có đường.
Vai trò của Trung ương Đoàn trong công tác tuyên truyền
Phó Chánh Văn phòng Trung ương Đoàn Cù Đức Quân nhấn mạnh: “Trung ương Đoàn luôn chú trọng đẩy mạnh công tác giáo dục, định hướng lối sống lành mạnh cho thế hệ trẻ; tích cực triển khai các chương trình, hoạt động tạo môi trường chăm lo, đồng hành nâng cao sức khỏe, phát triển thể chất cho thanh thiếu niên”. Nhiều hoạt động đã được triển khai rộng khắp cả nước và nhận được sự hưởng ứng tích cực từ đoàn viên, thanh thiếu niên.
Trung ương Đoàn sẽ tiếp tục hợp tác với các tổ chức y tế để đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của giới trẻ về tác hại của đồ uống có đường, góp phần xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh, tự tin và năng động.
Tóm lại
Tọa đàm đã cung cấp thông tin khoa học về tác hại của đồ uống có đường, và với sự vào cuộc tích cực của Trung ương Đoàn, công tác tuyên truyền, giáo dục về dinh dưỡng và lối sống lành mạnh sẽ được đẩy mạnh hơn nữa, góp phần hình thành thói quen tiêu dùng có trách nhiệm và xây dựng một thế hệ trẻ Việt Nam phát triển toàn diện. Việc giảm tiêu thụ đồ uống có đường là chìa khóa quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là sức khỏe của thanh thiếu niên Việt Nam. Theo bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, tiêu thụ nhiều đồ uống có đường được xác định là một trong những nguyên nhân gây ra thừa cân, béo phì và các rối loạn chuyển hóa ở cả người lớn và trẻ em.