Nguy cơ ung thư phổi tăng đáng kể ở những người thường xuyên tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến, theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Thorax. Nghiên cứu cho thấy, những người ăn nhiều thực phẩm siêu chế biến nhất có nguy cơ mắc ung thư phổi cao hơn 41% so với những người ăn ít nhất, ngay cả khi đã loại trừ các yếu tố nguy cơ khác như hút thuốc lá. Đây là một phát hiện đáng báo động, đặt ra câu hỏi về tác động tiềm tàng của chế độ ăn uống đối với sức khỏe hô hấp.
Thực phẩm siêu chế biến: Định nghĩa và thành phần
Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), thực phẩm siêu chế biến chứa nhiều thành phần hiếm khi hoặc không bao giờ được sử dụng trong nấu ăn truyền thống. Những thành phần này, thường thấy trong nước ngọt, khoai tây chiên, súp đóng gói, gà viên và kem, bao gồm chất bảo quản chống nấm mốc và vi khuẩn, chất tạo màu nhân tạo, chất nhũ hoá để ngăn ngừa sự phân tách, cùng với lượng đường, muối và chất béo được bổ sung hoặc biến đổi để tăng độ hấp dẫn. Hình ảnh những sản phẩm này thường bóng bẩy, bắt mắt, nhưng ẩn chứa bên trong là những thành phần phức tạp, có thể gây hại cho sức khoẻ.
Nghiên cứu mối liên hệ giữa thực phẩm siêu chế biến và ung thư phổi
Nghiên cứu trên tạp chí Thorax đã phân tích dữ liệu từ hơn 100.000 người tham gia Khảo sát Sức khỏe và Dinh dưỡng Quốc gia. Dữ liệu về tần suất tiêu thụ thực phẩm được thu thập thông qua Bảng câu hỏi Tần suất Ăn uống, sau đó được so sánh với hồ sơ bệnh án để xác định trường hợp ung thư phổi. Kết quả cho thấy trung bình, mỗi người tiêu thụ gần ba phần thực phẩm siêu chế biến mỗi ngày, trong đó phổ biến nhất là thịt nguội, nước ngọt ăn kiêng (dùng chất tạo ngọt nhân tạo), và nước ngọt có hoặc không có caffeine.
Cơ chế tác động tiềm tàng
Các nhà nghiên cứu cho rằng, quá trình chế biến công nghiệp làm thay đổi cấu trúc thực phẩm, ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ và cung cấp chất dinh dưỡng, đồng thời tạo ra các chất gây ô nhiễm có hại. Acrolein, một chất có thể xuất hiện từ việc đốt thuốc lá, gỗ, nhựa, xăng và từ việc nấu mỡ và dầu ở nhiệt độ cao (theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ - CDC), được đặc biệt lưu ý. Vật liệu đóng gói cũng được xem xét là một yếu tố góp phần vào vấn đề này.
Tiến sĩ David Katz, chuyên gia về y học dự phòng và lối sống, nhấn mạnh rằng nghiên cứu này mang tính quan sát. Mặc dù phương pháp nghiên cứu rõ ràng và mạnh mẽ, nhưng nó chỉ chứng minh mối liên hệ giữa thực phẩm siêu chế biến và ung thư phổi, chứ chưa thể khẳng định mối quan hệ nhân quả. "Nghiên cứu này cho thấy rõ ràng rằng thực phẩm siêu chế biến có thể góp phần gây ra nguy cơ ung thư phổi," ông nói.
Ung thư phổi: Hơn cả vấn đề hút thuốc
Theo CNN, ung thư phổi là một trong những loại ung thư phổ biến nhất, với ước tính 2,4 triệu trường hợp mắc mới trên toàn thế giới vào năm 2022 (theo Tổ chức Y tế Thế giới - WHO). Mặc dù hút thuốc là nguyên nhân chính, nhưng Tiến sĩ Katz nhấn mạnh rằng những người không hút thuốc vẫn có thể mắc bệnh, cho thấy sự hiện diện của các yếu tố nguy cơ khác.
Ông cũng cho biết, mặc dù nghiên cứu về thực phẩm siêu chế biến và ung thư phổi còn hạn chế, nhưng nhiều bằng chứng cho thấy chất lượng chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc dự đoán tử vong sớm ở Hoa Kỳ. Việc tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến thường đi kèm với chế độ ăn uống kém chất lượng hơn, bao gồm lượng chất béo bão hòa, hóa chất, muối và đường cao, cùng với lượng calo tiêu thụ quá mức.
"Những yếu tố này có thể thúc đẩy tình trạng viêm - một con đường chính trong sự phát triển và tiến triển của ung thư - và làm tổn thương hệ vi sinh vật, làm suy yếu chức năng hệ miễn dịch. Sự kết hợp giữa tình trạng viêm quá mức và khả năng miễn dịch suy yếu tạo điều kiện cho các tế bào ung thư phát triển mạnh mẽ hơn," Tiến sĩ Katz phân tích.
Các chất phụ gia trong thực phẩm siêu chế biến, chất gây ung thư hình thành trong quá trình chế biến, hoặc hóa chất từ bao bì thực phẩm cũng có thể là nguyên nhân, nhưng những con đường này cần được nghiên cứu thêm để làm rõ.
Thực phẩm siêu chế biến so với thực phẩm tự nhiên
Nghiên cứu này bổ sung thêm bằng chứng cho việc cần tránh thực phẩm siêu chế biến và hướng đến một chế độ ăn uống lành mạnh hơn. Sức khỏe được cải thiện khi mọi người chủ yếu ăn thực phẩm nguyên chất, chưa qua chế biến và chủ yếu là thực vật như rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, các loại hạt.
Để thay đổi thói quen ăn uống, hãy bắt đầu bằng cách đọc kỹ nhãn thực phẩm. Tránh những sản phẩm có danh sách thành phần dài với nhiều tên gọi lạ lẫm, thường chứa nhiều chất phụ gia, chất bảo quản và hương vị nhân tạo. Ưu tiên thực phẩm nguyên chất và tự chế biến các bữa ăn từ nguyên liệu tươi sống hoặc ít qua chế biến bất cứ khi nào có thể.
Tóm lại
Nghiên cứu cho thấy mối liên hệ đáng kể giữa việc tiêu thụ nhiều thực phẩm siêu chế biến và nguy cơ ung thư phổi cao hơn, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn thực phẩm lành mạnh và duy trì một chế độ ăn uống cân bằng để bảo vệ sức khỏe.